Η Γαλλική προστασία στην τουρκοκρατούμενη Σύρα

 

                   ΄Οταν ο βασιλιάς της Γαλλίας Φραγκίσκος ο Α΄ υπόγραψε, το 1535, την πρώτη συνθήκη με τον Τούρκο Σουλτάνο Σουλειμάν Α΄, η οποία συμφωνία πήρε την ονομασία «Διομολογήσεις» (Capitulations), οι λίγοι κάτοικοι που ζούσαν τότε στη Σύρα δεν υπερέβαιναν τους 500. Ασφαλώς αυτοί δεν πήραν είδηση για το γεγονός. ΄Ομως με τις πρώτες αυτές διομολογήσεις οι Γάλλοι βασιλείς δεν πέτυχαν μόνο την υποστήριξη των καθολικών στο θρήσκευμα κατοίκων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά εμπορικά και άλλα προνόμια. Το γεγονός αυτό οδήγησε και τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις να πετύχουν παρόμοιες παραχωρήσεις. Η Γαλλία όμως παρέμεινε για πολλούς αιώνες και μέχρι τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο η κατ΄εξοχήν προστάτης δύναμη των χριστιανών καθολικών στην Ανατολή. Ειδικά για τη Σύρα ήταν επόμενο εφόσον είχε ανακηρυχθεί l’île la plus catholique de tout l’archipel και της είχαν παραχωρηθεί ιδιαίτερα προνόμια, να προκαλέσει την προσοχή των  Γάλλων βασιλέων. Η πρώτη εκδήλωση του ενδιαφέροντος της Γαλλίας για τη Σύρα φαίνεται σε έγγραφο που είχε εκδοθεί στο όνομα του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου του ΙΓ΄υπογραμμένο από τον Ρισελιέ με χρονολογία 20 Δεκεμβρίου 1638 με το οποίο διαβεβαίωναν την υποστήριξή τους προς τη Μονή των Καπουκίνων μοναχών και την παροχή σ’ αυτήν κάθε βοήθειας. Εξαιτίας της γαλλικής προστασίας οι πειρατές στις επιδρομές κατά της νήσου δεν τολμούσαν να ενοχλήσουν το μοναστήρι στο οποίο κυμάτιζε πάντα η γαλλική σημαία. Αποτέλεσμα ήταν να χρησιμοποιείται ως καταφύγιο πολλών διωκομένων Συριανών ή και άλλων ευρισκομένων. Εκτός της εγκατάστασης των καπουκίνων και οι γάλλοι ναύαρχοι συχνά επισκέπτονταν το νησί για την τακτοποίηση τοπικών ζητημάτων, η δε γαλλική πρεσβεία στην Κωνασταντινούπολη συχνά ενδιαφερόταν για τις υποθέσεις του νησιού.

                    Το 1759, το νησί υπέφερε από τις διαρκείς επιδρομές τουρκικών πλοίων, τα πληρώματα των οποίων προκαλούσαν καταστροφές στην ύπαιθρο και καταπίεζαν τους ντόπιους. Ο καθολικός επίσκοπος Αντώνιος Ματούρι, βαπτισιμιός του Γάλλου ναυάρχου πρίγκηπα Ευγένιου της Σαβοίας αναγκάστηκε να ζητήσει τη βοήθεια και την επέμβαση του πρίγκηπα, ο οποίος με έντονα διαβήματα προς την Πύλη πέτυχε να εκδοθούν αυστηρές διαταγές του τουρκικού ναυαρχείου, όπου απαγορεύονταν οποιαδήποτε ενόχληση του νησιού από τα τουρκικά πλοία!

                    Είναι αρκετές οι αναφορές του Abbé Della Rocca στο βιβλίο του (Traité complet sur les abeilles, avec une methode nouvelle de les gouverner, telle qu’elle se pratique à Syra, île de l’Archipel, précédé d’un précis historique et économique de cette île…, 3t., Παρίσι 1790) για τις σχέσεις των Γάλλων και της Σύρας. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι στις καθολικές εκκλησίες της Σύρας περιλαμβάνονταν στις θρησκευτικές ακολουθίες ο πολυχρονισμός του βασιλιά της Γαλλίας. Διηγείται τις περιπέτειες ενός γαλλικού πλοίου, το οποίο κατέφυγε στο όρμο της Σύρας όταν τα μέλη του πληρώματος προσβλήθηκαν από πανούκλα. Οι κάτοικοι τότε μετέφεραν τους αρρώστους σ’ένα νησάκι, ένα μίλι μακριά από το λιμάνι και εκεί τους θεράπευσαν. Δημοσιεύει, επίσης, τρεις βεβαιώσεις υπογραμμένες από 19 πλοιάρχους από τη Μασσαλία με επικυρωμένες τις υπογραφές τους και με χρονολογία 2 Μαρτίου 1781 και 10 Μαρτίου 1781. Οι καπετάνιοι βεβαιώνουν για την προσφορά και τη βοήθεια των συριανών στους γάλλους ναυτικούς που κινδύνευαν από επιθέσεις πειρατών, από πείνα ή είχαν ναυαγήσει.

Ο B.J. Slot στη μελέτη του, Archipelagus turbatus: Les Cyclades entre coclonisation latine et occupation ottomane c.1500-1718 (Publications de l’Institut historique-archeologique néerlandais de Stamboul) τομ. Β΄, σ. 278, επισημαίνει τα εξής:

Η Γαλλία εισέδυσε στο Αιγαίο τόσο με το εμπόριό της όσο και ως σύμμαχος της Ρώμης για να συμπαραστεί όσο και για να κυριαρχήσει στην Καθολική Εκκλησία των νησιών. Οι Γάλλοι αντιμετώπισαν την αντίδραση των Βενετών οι οποίοι ήθελαν να διατηρήσουν το παλαιό τους μονοπώλιο. Η αντίδραση αυτή περιόρισε τη γαλλική επιρροή σε ένα επίπεδο χαμηλό. ΄Ενα όμως δίκτυο γαλλικών προξενείων με πολυάριθμες διακλαδώσεις διατηρήθηκε, εξασφαλίζοντας μια προστασία άμορφη στη λατινική εκκλησία και σ’ορισμένα μέλη των τοπικών κοινοτήτων, προσπαθώντας να προστατεύσουν το μονοπώλιό της. Αυτό πέτυχε περισσότερο στη Σύρα απ’ οπουδήποτε αλλού. Θέλησε τη μέθοδο αυτή να μιμηθεί και η Βενετία. Η τραγική όμως μοίρα του Βενετού επισκόπου της Σύρας Ανδρέα Κάργα, και ο διωγμός που ακολούθησε, της Καθολικής Εκκλησίας, περιόρισε σημαντικά την επιτυχία των βενετικών σχεδίων. Είναι δε πολύ εύλογο να πιστέψει κανείς ότι η μη δραστηριοποίηση της Γαλλίας τότε και κυρίως του πρεσβευτή Γάλλου στην Κωνσταντινούπολη για να προστατέψει τους συριανούς καθολικούς διωκόμενους από τους Τούρκους δεν ήταν άμοιρης σκοπιμότητας.