Χρονολόγιο της ιστορίας της Σύρας ( 13ος- 19ος αι.)

 

Χρονολόγιο της ιστορίας της Σύρας ( 13^ος- 19^ος αι.) ως την γέννηση της Ερμούπολης

 

Tο τέλος του αρχαίου κόσμου έριξε τις Κυκλάδες στην αφάνεια. Η παρακμή και εγκατάλειψη της αρχαίας πόλης που βρισκόταν στη θέση της σημερινής Ερμούπολης, συνδέεται με τις βαρβαρικές επιδρομές, από τον 3^ο μ.Χ. αιώνα, και έπειτα με την πύκνωση της πειρατείας που ταλαιπώρησε το Αιγαίο σχεδόν μια χιλιετία. ΄Ιχνη εγκαταστάσεων στη συριανή ενδοχώρα μαρτυρούν ωστόσο ότι το νησί δεν είχε εγκαταλειφθεί εντελώς. Στους βυζαντινούς χρόνους η χριστιανική πλέον Σύρος, μαζί με τα άλλα κυκλαδονήσια, αποτελεί τμήμα του Θέματος του Αιγαίου, που διοικείται από Στρατηγό και αργότερα Δούκα.

1204: Κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους. Η Σύρα, όπως και άλλα νησιά, κυριεύεται από Λατίνους και υπάγεται στο Δουκάτο της Νάξου (ή του Αιγαίου) που ίδρυσε ο Βενετός Μάρκος Σανούδος ( Sanudo). Την ίδια περίοδο, ίσως και λίγο νωρίτερα οικίστηκε η ΄Ανω Σύρος.

1284 – 1494: Kατά την περίοδο αυτή η Σύρος παραχωρήθηκε επανειλημμένα ως τιμάριο σε διάφορους δούκες που συνδέονταν με στενούς συγγενικούς δεσμούς με τον Μάρκο Σανούδο. 

Το νησί γνώρισε ένα ιδιότυπο καθεστώς φεουδαρχικού τύπου, με τις διαμάχες των τοπικών αρχόντων και τις συχνές πειρατικές επιδρομές. Οι περισσότεροι οικισμοί φρουριακού χαρακτήρα στα κυκλαδονήσια, όπως αυτός της ΄Ανω Σύρου, που είχαν εποπτεία στους ναυτικούς δρόμους και τα περάσματα της περιοχής, διαμορφώθηκαν την εποχή εκείνη. Τον 15^ο αιώνα το Δουκάτο του Aιγαίου έγινε ουσιαστικα προτεκτοράτο της Βενετίας.

1494: Η Σύρα υπάγεται στη βενετική διοίκηση.

1535: Υπογραφή της πρώτης συνθήκης των διομολογήσεων μεταξύ Γαλλίας και της Πύλης. Οι καθολικοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τίθενται υπό την προστασία των Γάλλων κάτι που διήρκεσε για αιώνες.

1537: Κατάληψη της Σύρας και άλλων νησιών από τον περιώνυμο Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσσα, επικεφαλής του τουρκικού στόλου.

1579: Καθιερώθηκε η οθωμανική επικυριαρχία στο Δουκάτο, το οποίο καταλήθηκε οριστικά.

Η διαπραγμάτευση των εκπροσώπων της Σύρας και των Κυκλάδων με τον σουλτάνο Μουράτ Γ΄έληξε με την παραχώρηση σημαντικών προνομίων στα νησιά: μείωση της φορολογίας, θρησκευτική ελευθερία, αναγνώριση της διαιτησίας μεταξύ χριστιανών, απαγόρευση της εγκατάστασης γενιτσάρων στα νησιά.

1617: Επίθεση του τουρκικού στόλου κατά της Σύρας μεταξύ της 15^ης και της 17^ης Οκτωβρίου 1617 υπό την ηγεσία του Τούρκου ναύαρχου της Λευκής Θάλασσας (Αιγαίο) Αλή Τσελεπή. Απαγχονισμός του βενετού Επισκόπου Ανδρέα Κάργα και του Γραμματέα του Πρε Μιχάλη Γουτζίνου. Κατά την πυρπόληση του Κάστρου, καταστράφηκαν ο ναός, η βιβλιοθήκη, σπίτια και πιάστηκαν  αιχμάλωτοι από τον Ναύαρχο γύρω στους 200-300 κατοίκους. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, η κίνηση αυτή  εντάσσονταν στο ευρύτερο σχέδιο εκφοβισμού των Κυκλαδιτών του λατινικού δόγματος, οι οποίοι εξακολουθούσαν να έχουν δεσμούς με τους Ενετούς ομοθρήσκους τους.

1644 – 1669: α΄ Τουρκοβενετικός Πόλεμος. Οι Οθωμανοί κατακτούν την Κρήτη μετά από πόλεμο 25 ετών με τη Βενετία. Το λιμάνι της Σύρας γίνεται το καταφύγιο των διαπλεόντων πλοίων όλων των ναυτικών πόλεων της Δύσης. Οι συνεχείς επεμβάσεις των Βενετών εις την διοίκησην των νησιών δημιουργούν δυσμενείς επιπτώσεις για το νησί (επιδρομές Τούρκων,  αυξήσεις στη φορολογία)

1684-1699: Β΄ Τουρκοβενετικός πόλεμος. ΄Ηττα των Τούρκων. Κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Βενετούς.

1700: Τον μήνα Ιούνιο σμήνη ακρίδων καταστρέφουν όλη την παραγωγή του νησιού. Τον ίδιο χρόνο επισκέπτεται τα νησιά του Αιγαίου ο Γάλλος φυσιοδίφης Pitton de Tournefort. Στο βιβλίο του Relation d’un voyage du Levant, 1718, α΄τ., σ. 320-325, δίνει μια εικόνα της κατάστασης του νησιού την περίοδο αυτή.

1702: α΄επιδημία πανώλης.

1728: β΄επιδημία της πανώλης πλήττει τη Σύρα. Οι συνέπειες αυτής της καταστροφικής επιδημίας διάρκεσε πολλές δεκαετίες, ως το τέλος του 18^ου αιώνα.

1769-70: Ορλωφικά.  Ρωσοτουρκικοί Πόλεμοι.

1770-1774: Ρωσική κατοχή του νησιού.

1774: Συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή. Αποχώρηση των Ρώσων από το Αιγαίο.

1774-1778:. Η Σύρα και πάλι τιμάριο του Αλή Αγά Βερόγλου.

1779 – 1803: Η Σύρα μαζί με την ΄Ανδρο  παραχωρείται από τον Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ Α΄(1774-1789) στην ανιψιά του, τη Σαχ Σουλτάνα, η οποία εκχωρεί τη διοίκηση του νησιού στα τοπικά όργανα δηλ. τη Συνέλευση του Κοινού και τους εκλεγμένους από αυτήν Επιτρόπους.

1790: ΄Εκδοση του βιβλίου του Αββά della Rocca, Traité complet sur les abeilles, avec une méthode nouvelle de les gouverner telle qu‘elle se pratique à Syra, île de l‘Archipel, précédé d‘un précis historique et économique de cette île, 3 τομ., Bleuet (Paris) με πληροφορίες για τη τέχνη της μελλισσοκομίας, με την οποία ασχολήθηκε στο Κυκλαδονήσι. Τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένα στην ιστορία του νησιού: Ιστορία & οκονομία της Σύρου, Ευγνωμοσύνη των Συριανών στους Γάλλους, Χαρακτήρας & ευφυία των Συριανών, Αναίρεση της θεωρίας του Paw για τους Νεοέλληνες, Η γλώσσα των Συριανών και άλλων Ελλήνων, κ.ά.

1803 – 1813: Η Σύρα μαζί με την ΄Ανδρο παραχωρείται στον Υπουργό Δημόσιου Θησαυρού της Τουρκίας, Χατζή Ιμπραήμ Ρεσίτ. Τα προνόμια της Σύρας διατηρούνται και το νησί είναι απλά φόρου υποτελής στον Σουλτάνο.

Σύμφωνα με τη διαταγή που στάλθηκε στον Καδή της Σύρας, και η οποία περιελάμβανε τη φράση « Να είναι ελεύθεροι» στο νησί παρείχε αυτονομία αρκεί να καταβαλόταν ετησίως το ποσόν των 7.000 γροσίων. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλιζόταν η μη επέμβαση των Τούρκων αξιωματούχων ενώ η διάκριση αυτή υπέρ της Σύρας συνεχίστηκε και με τον νέο τιμαρούχο, το 1813.

1813-1821: Παραχώρηση της Σύρας και της Ανδρου στον Ιμπραήμ Σεήτ Ζαρχανά  Εμίν, Διευθυντή του Τουρκικού Νομισματοκοπείου.

Στο πέρασμα από τον 18^ο στον 19^ο αιώνα άρχισε μια περίοδος οικονομικής ανάκαμψης που κορυφώθηκε, σε όλο τον αιγαιακό χώρο, Το ιδιαίτερο καθεστώς των νησιών επέτρεψε παράλληλα την ανάπτυξη της αυτοδιοίκησης. Μεταξύ 1750 και 1820 ο πληθυσμός του νησιού διπλασιάστηκε από 2000 σε 4000 κατοίκους περίπου. Η πειρατεία περιορίστηκε, η εμπορική κίνηση στο λιμάνι αυξήθηκε. Οι κάτοικοι του αγροτοκτηνοτροφικού οικισμού άρχισαν να επιδίδονται στο εμπόριο του κρασιού, ορισμένοι και στη ναυτιλία. Οι ευνοικές συνθήκες, η διαφορά του θρησκευτικού δόγματος, η ημιαυτονομία και η προστασία του καθεστώτος των διομολογήσεων, οδήγησαν τους συριανούς στο να κρατήσουν ουδέτερη στάση  κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης το 1821.

1821 : Ελληνική Επανάσταση.  Η πολυσυζητημένη ουδετερότητα των συριανών έχει απροσδόκητες και μακροπρόσθετες συνέπειες. Εδώ καταφεύγουν οι πρώτοι πρόσφυγες από τη Σμύρνη και τις Κυδωνιές όταν άρχισαν εκεί οι διωγμοί των Ελλήνων αλλά και από τη Χίο πριν από την καταστροφή του 1822.

Στεγάστηκαν από τους ντόπιους στην ΄Ανω Σύρο, στα σπίτια και στις εκκλησίες. Με την καταστροφή της Χίου το 1822, των Ψαρών το 1824, την κατάληψη της Κάσου και την καταστολή της εξέγερσης στην Κρήτη νέο κύμα προσφύγων κατέληξε στη Σύρα γιατί πρόσφερε ασφάλεια πρώτον λόγω της ιδιότυπης προστασίας του από τη Δύση δεύτερον βρισκόταν σε κεντρική θέση και διέθετε καλό φυσικό λιμάνι.

1822-23: Επιδρομές του Νέστωρα Φαζιόλη με σκοπό τον εξαναγκασμό της Σύρας να επαναστατήσει.

1823: Η Σύρα περιλαμβάνεται για πρώτη φορά στη νέα διοικητική διαίρεση των νήσων του Αιγαίου που θεσμοθέτησαν οι Αρχές της Επανάστασης για να αποτελέσει μια Επαρχία μαζί με την Μύκονο.

1824: Καταστροφή των Ψαρών. Απαρχή οικισμού της Ερμούπολης.

1825: Με φιρμάνι των Τούρκων η Σύρα παύει να είναι ουδέτερη και θεωρείται πια εχθρός.

1826: Ονοματοδοσία της Ερμούπολης από τον Λουκά Ράλλη.

1828: Πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας ο Ιωάννης Καποδίστριας. Πρώτη (ατελής) καταμέτρηση του πληθυσμού, οι κάτοικοι της Ερμούπολης έφθαναν σε 13.800 περίπου, oι κάτοικοι της ΄Ανω Σύρου ήταν 5. 268, ανάμεσά τους απογράφηκαν 1.100 πρόσφυγες. Το ένα τρίτο του συνόλου ήταν Χιώτες, ένα πέμπτο, Σμυρνιοί και Κυδωνιείς, μετρήθηκαν και διακόσιοι ξένοι. Με την επάνοδο στην ομαλότητα (1830) το λιμάνι της Σύρας έγινε κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου της Ανατολικής Μεσογείου.

1834: Σχηματίζονται: ο Δήμος Σύρου και ο Δήμος Ερμούπολης. Ο μεν πρώτος  με το Βασ. Διάταγμα της 1^ης Οκτωβρίου 1934 (ΦΕΚ 4/1835) με πληθυσμό 4.551 κατοίκους και έδρα τη Σύρα. Ο Δημότης ονομάστηκε Σύριος. Το έμβλημα της σφραγίδας του Δήμου, όπου στο μέσον εικονίζεται μια μέλισσα και γύρω της οι λέξεις «Δήμος Σύρου»,  καθορίστηκε με το Β. Δ. της 30^ης Οκτωβρίου 1881. Αντίστοιχα συγκροτήθηκε και ο Δήμος Ερμούπολης με τη μορφή του Ερμή στην σφραγίδα του.

 

 

(Βιβλιογραφία: Ερμούπολη- Σύρος, Ιστορικό οδοιπορικό, κειμ. Χριστίνα Αγριαντώνη, Αγγελική Φενερλή, Αθήνα, Ολκός, 2000 (2^η αναθεωρημένη έκδοση) & Ανδρέας Δρακάκης, Η Σύρος επί Τουρκοκρατίας, τ. Α΄, Αθήνα 1948)

 

Οι καθολικοί κάτοικοι της Σύρου- οι λεγόμενοι Φραγκοσυριανοί- δέχτηκαν τους πρόσφυγες στη γη τους , αλλά, με λιγοστές εξαιρέσεις, στάθηκαν επιφυλακτικοί απέναντι στο νέο κόσμο που γεννιόταν στα πόδια τους. Δεν δέχτηκαν τη συγκρότηση ενιαίου δήμου, που πρότειναν οι Ερμουπολίτες, και το 1834 αποτέλεσαν χωριστό δήμο, στον οποίο ανήκε όλο το υπόλοιπο νησί. Διαμορφώθηκαν έτσι δυο κόσμοι, που τους χώριζε όχι μόνο το θρησκευτικό δόγμα αλλά και ουσιαστικές οικονομικές και πολιτισμικές διαφορές. Δεν έλειψαν περιπτώσεις αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων. ΄Ομως με τον καιρό οι οικονομικές σχέσεις πύκνωσαν ανάμεσα στους δυο οικισμούς. Σε μια πρώτη φάση, οι Συριανοί ανέπτυξαν τη γεωργία στην ύπαιθρο του νησιού, για να τροφοδοτούν  την πόλη αλλά και τις εξαγωγές. ΄Επειτα αρκετοί ειδικεύτηκαν σε αστικά επαγγέλματα- ράπτες, τυπογράφοι- και άρχισαν να εγκαθίστανται στην κάτω πόλη. Προς το τέλος του 19^ου αιώνα, οι γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων άρχισαν να εργάζονται στα ερμουπολίτικα εργοστάσια. Στο επίπεδο, ωστόσο των κοινωνικών σχέσεων, ιδιαίτερα των δυο φύλων, οι απαγορεύσεις που επέβαλαν οι αντίστοιχες εκκλησιαστικές αρχές και στις δυο πλευρές ήταν, μέχρι πρόσφατα, ασφυκτικές. Από το τέλος του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου, σταδιακά, οι απαγορεύσεις αυτές ανατράπηκαν από τη δυναμική των νέων πραγματικοτήτων στην ελληνική κοινωνία. Σήμερα η όσμωση των δυο πόλεων έχει σε μεγάλο βαθμό συντελεστεί. (Από το βιβλίο: Ερμούπολη- Σύρος, Ιστορικό οδοιπορικό, 2000)